Η μέλισσα ένα από τα πρώτα πλάσματα της φύσης και του πλανήτη γη, εντυπωσίασε τους ανθρώπους αποκτώντας σημαντική θέση στη ζωή τους. Στην Ελληνική Μυθολογία η μέλισσα κατέχει σημαντική θέση στη ζωή των ανθρώπων με διάφορες μορφές, πολλούς μύθους και συμβολισμούς.
Το δε μέλι, τροφή «θνητών και αθανάτων», θεωρήθηκε θεϊκή τροφή που χάριζε αθανασία και δύναμη, γιατί από πολύ νωρίς οι άνθρωποι αντιλήφθηκαν και αναγνώρισαν την τεράστια θρεπτική του αξία και το χρησιμοποίησαν στη διατροφή τους.
Μύθοι και πραγματικότητες, θεοί, ημίθεοι, νύμφες, άνθρωποι, έντομα, θεϊκές τροφές φτιάχνουν όμορφους μύθους δίνοντας στη μέλισσα και στην αξία του μελιού μια περίοπτη θέση στην Ελληνική Μυθολογία.
– Το αρχαιότερο πρόσωπο που εμφανίζεται στο χώρο της μελισσοκομίας και θεωρείτε και πατέρας της μελισσοκομίας κατά την Ελληνική μυθολογία είναι ο Αρισταίος. Ο Αρισταίος, γιος του Απόλλωνα και της νύμφης Κυρήνης, την οποία απήγαγε ο θεός και την πήγε στην Λιβύη, στην Αφρική. Εκεί γεννήθηκε ο Αρισταίος και ο Ερμής τον παρέδωσε στην Γαία και τις Ώρες, οι οποίες τον ανέθρεψαν στάζοντας στα χείλη του, νέκταρ και αμβροσία, κάνοντάς τον αθάνατο. Την εκπαίδευση του, την ανέλαβαν οι Μούσες οι οποίες τον έμαθαν την τέχνη της μαντικής και της ιατρικής. Στη συνέχεια διδάχθηκε από τις Νύμφες την καλλιέργεια του αμπελιού, της ελιάς και την τέχνη της μελισσοκομίας, η οποία τον χαρακτήρισε, την οποία δίδαξε και για την οποία λατρευόταν από τους ανθρώπους. Ο Αρισταίος πήγε στην Κέα όπου δίδαξε στους κατοίκους του νησιού την τέχνη της μελισσοκομίας. Ο Αρισταίος και η μέλισσα θα γίνουν τα σύμβολα της Κέας και θα απεικονισθούν στα νομίσματα της Τουλίδας, της Καρθαίας και της Κορησίας. Σύμφωνα με το Νόννο στα «Διονυσιακά», στον Αρισταίο οφείλεται η κυψέλη και η τεχνική του καπνίσματος των μελισσών.
Ο μύθος αναφέρει ότι προκάλεσε άθελά του, τον θάνατο της αγαπημένης του Ευριδίκης και γι’ αυτό το λόγο οι Νύμφες του αφάνισαν όλα του, τα μελίσσια. Ο μάντης Πρωτέας τότε, τον συμβούλεψε να θυσιάσει τέσσερα βόδια και τέσσερις δαμαλίδες για να κατευνάσει τις Νύμφες. Ο Αρισταίος έκανε ότι του είπε ο μάντης και τότε από τα σπλάχνα των ζώων ξεπήδησε ένα σμήνος μελισσών. Ο μύθος ενέπνευσε τον Βιργίλιο ο οποίος αφηγείται την ιστορία αυτή στα «Γεωργικά». Λόγω της σχέσης του Αρισταίου με τις Μούσες, οι μέλισσες αποκαλούνταν και «Πουλιά των Μουσών».
Η Μέλισσα, στην Ελληνική Μυθολογία ήταν κόρη του βασιλιά της Κρήτης Μελισσέα, αδελφή της Αμάλθειας και τροφός του Δία, όταν ήταν βρέφος και η μητέρα του Ρέα τον έκρυψε στο Δικταίο Άντρο στην Κρήτη, για να τον σώσει από τον Κρόνο, που έτρωγε τα παιδιά του. Κατά μία παράδοση όταν ο πατέρας του Δία, ο Κρόνος το ανακάλυψε, τη μεταμόρφωσε σε σκουλήκι, αλλά ο Δίας αργότερα από ευγνωμοσύνη τη μετέτρεψε σε βασίλισσα-μέλισσα.
Μέλισσα ονομαζόταν και η γριά ιέρεια της θεάς Δήμητρας, η οποία μυήθηκε από τη θεά στα κρυφά της μυστήρια. Η Μέλισσα δεν αποκάλυψε ποτέ τα μυστικά της θεάς και γι’ αυτό κομματιάστηκε από τις υπόλοιπες γυναίκες. Από τα κομμάτια του σώματός της, γεννήθηκαν οι μέλισσες.
Μέλισσες ονομαζόταν οι ιέρειες της Δήμητρας, με σύμβολο την κυψέλη, καθώς και οι ιέρειες της Ρέας και της Κυβέλης.
Μέλισσες ονομαζόταν και οι ιέρειες της Περσεφόνης, που είχε το προσωνύμιο Μελιτώδης και την προσέφεραν μέλι σαν προστάτρια των καρπών.
Μέλισσες ονομαζόταν και οι ιέρειες της Εφέσιας Άρτεμης θεάς της γονιμότητας και της παρθενίας, ο δε αρχιερέας ονομαζόταν «Εσσήν», που σημαίνει «ο βασιλιάς των μελισσών». Η μέλισσα ήταν σύμβολο της παρθενίας της θεάς Άρτεμης.
Μέλισσα αποκαλούσαν και τη Σελήνη, προστάτιδα της γέννησης.
Μελισσέας ή Μελισσεύς, μυθολογικό πρόσωπο, βασιλιάς της Κρήτης, πατέρας της Αμάλθειας και της Μέλισσας, οι οποίες ανέθρεψαν το Δία.
Μισή μέλισσα, μισή φτερωτή γυναίκα ήταν η μορφή της μεγάλης θεάς Μητέρας, προ Άρτεμης θεότητα που είχε σχέση με τη βλάστηση.
– Οι 12 θεοί της Ελληνικής Μυθολογίας, τρέφονταν με αμβροσία και έπιναν νέκταρ, γιατί πίστευαν ότι έτσι αποκτούν αθανασία και δύναμη. Η αμβροσία ήταν μια τροφή που είχε σαν βάση της το μέλι.
– Υπάρχει ο μύθος σύμφωνα με τον Πρόκλο, ότι η θεά Δήμητρα παρασκεύαζε την αμβροσία και το νέκταρ για τους αθανάτους.
– Η δε θεά Ήρα προσέφερε μέλι στους θεούς του Ολύμπου για να μη γεράσουν ποτέ, να είναι πάντα νέοι.
– Η Ήβη, η θεά της νεότητας, και αργότερα ο Γανυμήδης (ο περίφημος για την ομορφιά του πρίγκηπας της Τροίας που ο Δίας τον έκανε αθάνατο και έζησε στον Όλυμπο σαν οινοχόος των θεών), σερβίριζαν στους Ολύμπιους θεούς την αμβροσία και το νέκταρ.
– Ο Δίας είχε τροφούς τις ιερές μέλισσες, τις Νύμφες Μέλισσα και Αμάλθεια και τρέφονταν με μέλι και με γάλα. Γι’ αυτό ο Δίας ονομαζόταν και Μελισσεύς ή Μελισσαίος.
– Κατά ένα άλλο μύθο, Ο Δίας ανατράφηκε από τις Πελείες με αμβροσία και νέκταρ.
– Σύμφωνα με το μύθο μια μέλισσα πήγε κάποτε στο Δία και του πρόσφερε μέλι. Εκείνος ευχαριστήθηκε πολύ και της είπε να ζητήσει όποια χάρη θέλει. Ο μύθος λέει ότι η μέλισσα του ζήτησε να μπορεί να μπορεί να χρησιμοποιεί το κεντρί της για να μπορεί να προστατεύει την κυψέλη και το μέλι. Και τότε ο Δίας της έκανε τη χάρη αλλά της είπε ότι «θα γίνει αυτό που θέλεις αλλά όταν θα κεντρίζεις θα χάνεις τη ζωή σου για το καλό της κυψέλης».
– Η Πυθία, που είχε και το προσωνύμιο «Δελφία Μέλισσα» και οι ιέρειες Θρείες έτρωγαν μέλι και αυτό τους χάριζε την ικανότητα να προφητεύουν.
– Ο Απόλλωνας που δε γνώρισε το θηλασμό από τη μητέρα του τη Λητώ, τον έθρεψε η Θέτις με νέκταρ και αμβροσία και έγινε τόσο όμορφος που ο πατέρας του ο Δίας, τον ονόμασε θεό του φωτός.
– Ο θεός Παν, γιος του Ερμή, ήταν θεός των δασών και των βοσκών, ζούσε στα βουνά και στα δάση, προστάτης της μελισσοκομίας και της αλιείας.
– Σύμφωνα με τον Όμηρο στην «Οδύσσεια», οι ορφανές κόρες του Πίνδαρου τρέφονταν από την θεά Αφροδίτη με τυρί, μέλι και οίνο.
– Μέλι τάϊσε η μάγισσα Κίρκη τους συντρόφους του Οδυσσέα για να τους γλυκάνει και τους σαγήνευσε!
– Η ροδοδάκτυλος Ηώ, αφού την καταράστηκε η θεά Αφροδίτη, να μην μπορεί να βρίσκει συντρόφους, γιατί ξελόγιασε το θεό Άρη, όταν μετά γνώρισε τον Τιθωνό τον απήγαγε και τον έτρεφε με νέκταρ και αμβροσία για να παραμείνει πάντα νέος και δυνατός.
– Ο Τροφώνιος μια προελληνική αγροτική θεότητα (θεός της βροχής και της βλάστησης), τράφηκε με μέλι από Νύμφες μέσα σε μια ιερή σπηλιά.
– Ο μάντης Ίαμος, εγκαταλελειμμένος από την μητέρα του, ανατράφηκε από δύο μεγάλα φίδια που τον έτρεφαν καθημερινά με φρέσκο μέλι σε μια σπηλιά κοντά στον Αλφειό ποταμό.
– Μέχρι και ο Έρωτας θέλησε να κλέψει κηρήθρα με μέλι και οι μέλισσες τον τιμώρησαν κεντρίζοντας τον, όπως αναφέρει ο Θεόκριτος θέλοντας να συμβολίσει τις χαρές και τις πίκρες του έρωτα.
– Ο Ηρακλής σύμφωνα με το μύθο, προσέφερε μελόπιτα στον Κέρβερο για να τον αφήσει να περάσει στον Άδη. Άλλα και γενικά οι νεκροί έπρεπε να έχουν για το ταξίδι τους στον κάτω κόσμο μια μελόπιτα.
– Ο Γλαύκος, γιος του Μίνωα και της Πασιφάης (ή Κρήτης), πνίγηκε σε πιθάρι γεμάτο με μέλικαι αναστήθηκε από τον μάντη Πολύϊδο. Ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης αναφέρουν το μύθο στα έργα τους.
– Φυσικά και ποιος δε γνωρίζει το μύθο του Δαίδαλου και του Ίκαρου και τα περίφημα φτερά από κερί κηρήθρας μελισσών που κατασκεύασε ο Δαίδαλος για να πετάξουν μακριά.
– Πίστευαν, ότι αν μια μέλισσα ακουμπούσε στα χείλη ενός παιδιού, εκείνο θα αποκτούσε φοβερές ικανότητες στις τέχνες και τα γράμματα.
– Ο μύθος αναφέρει ότι οι μέλισσες «φίλησαν» φιλοσόφους όπως ο Σοφοκλής και ο Πλάτων.
Οι άνθρωποι πριν από τα διάφορα μυστήρια έπλεναν τα χέρια τους με μέλι αντί για νερό.
Με το μέλι έκαναν καθαρμό της γλώσσας από κάθε λάθος, γιατί θεωρούσαν ότι το μέλι είχε καθαρτική δύναμη και καθάριζε κάθε τι βλαπτικό και ρυπαρό.
Οι σπονδές στους θεούς περιελάμβαναν μέλι με κρασί και γάλα, για τον εξευμενισμό των θεών.
Η μέλισσα και το μέλι σαν σύμβολα:
Το μέλι θεωρήθηκε σύμβολο της έμπνευσης για τη γλυκιά του γεύση και τη μεθυστική του δύναμη.
Η μέλισσα χρησιμοποιήθηκε σαν σύμβολο του αποικισμού, επειδή οι μέλισσες πετάνε από άνθος σε άνθος.
Η μέλισσα θεωρήθηκε σύμβολο ευημερίας και αφθονίας.
Μέλισσα, μόλις τη γνώρισε ο άνθρωπος και αναγνώρισε τη χρησιμότητά της έγινε σύμβολο και της δόθηκε μια σημαντική θέση ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της Ελληνικής Μυθολογίας.
Το δε μέλι, τροφή εκλεκτή, «θεϊκή» και «ουράνια», αγαπήθηκε για τη γεύση, τη γλύκα, τις θρεπτικές και θεραπευτικές ιδιότητές του και χρήσεις του, θέλοντας θεοί και άνθρωποι τρεφόμενοι με μέλι, να καθαρίσουν την ψυχή και το σώμα από κάθε σφάλμα, κερδίζοντας τη μακροζωία και ελπίζοντας στην αιωνιότητα.
Για το ΒΙΟ-ΚΤΗΜΑ ΓΗ ΟΛΥΜΠΟΥ
Τζένη Χ. Κωτίκα